سقوط قیمت های جهانی نفت، تاثیر تحریم های غرب و سقوط آزاد ارزش روبل، همگی موجب به وجود آمدن مشکلات جدی اقتصادی برای روسیه شده اند. اما این ادعا که روسیه در آستانه سقوط قرار دارد، کمی زود است.
نیکولاس گوسدف* در نشنال اینترست نوشت: تحلیلگران غربی حوادث اخیر روسیه را تفسیر به نوعی نوسان به مرحله ای دیگر می کنند. هفت ماه پیش وقتی قیمت نفت بالا بود و کرملین، کریمه را بدون شلیک گلوله ای تصرف کرد اوضاع به گونه ای بود که نمی شد جلوی پیشروی های ولادیمیر پوتین را گرفت و تصور می شد که وی به زودی به سراسر مناطق شرقی و مرکزی اروپا تجاوز خواهد کرد.
امروز او در شرایط مرگباری قرار گرفته است و پیشگویان درباره زمانی که اقتصاد روسیه فروبپاشد و پوتین سرنگون شود، گمانه زنی می کنند. با سقوط ناگهانی ارزش روبل –و افزایش عظیم نرخ بهره توسط بانک مرکزی- بعضی از تحلیلگران به این نتیجه رسیدند که گریونا، واحد پول اوکراین از واحد پول روسیه، عملکرد بهتری داشته است.
این مسئله به ما کمک می کند تا به عقب بازگردیم و چشم اندازی وسیع تر داشته باشیم. گریونا واحد پولی کشوری است که با کاهش شدید تولید ناخالص داخلی و نزدیکی به ورشکستگی روبه رو است. کشوری که کارآفرینان آن بر روی بسته حمایتی 27 میلیارد دلاری صندوق بین المللی پول و کمک 15 میلیارد دلاری اتحادیه اروپا و ایالات متحده حساب باز کرده اند. ذخیره انرژی اوکراین بسیار کم است و به توافق شکننده با روسیه و پیش پرداختی که بر سر ذخایر داده، وابسته است. نگاهی به هر یک از این عوامل نشان دهنده ی اوضاع شکننده گریونا است.
سقوط قیمت های جهانی نفت، تاثیر تحریم های غرب و سقوط آزاد ارزش روبل، همگی موجب به وجود آمدن مشکلات جدی اقتصادی برای روسیه شده اند. این عوامل فشار زیادی به دولت روسیه وارد کرده است و حتی شاید مجبور به بازنگری اساسی در برخی از سیاست ها شود. اما این ادعا که روسیه در آستانه سقوط قرار دارد، کمی زود است. پوتین معتقد است که می تواند از این آشفتگی کوتاه مدت بدون دادن امتیازی جدی به غرب عبور کند.
روبل ارزشش را از دست داد چون کارآفرینان و مردم معمولی به فکر نجات پس اندازهای خود بودند. این ارز 70 ساله در طول حیاتش شاهد کاهش ارزش های زیادی بوده است. روبل فعلی توسط طلا یا نفت حمایت نمی شود و شناور است، بنابراین رسیدن ارزش آن در سال 2015 به یک سوم ارزشش در سال 2013، تعجب برانگیز نخواهد بود. اقدام بانک مرکزی در جهت افزایش نرخ بهره هم چندان به حفظ ارزش روبل کمک نمی کند. کاهش ارزش روبل به معنای گران تر شدن واردات است و بسیاری از مایحتاج روزانه مردم از جمله مواد غذایی گران خواهند شد.
سقوط قیمت نفت هم مشکل ساز شده است. این اتفاق به طور مستقیم بر هزینه های سنگین روسیه در پروژه های عظیم توسعه که شامل پرداخت های رفاهی در مناطق ناآرامی همچون قفقاز شمالی و حقوق بازنشستگی و دستمزدها در منطقه کریمه می شود، تاثیر می گذارد. این مسئله منجر به تغییر در هزینه های اجتماعی و سیاست بیمه درمانی می شود. وقتی قیمت نفت بالا است کرملین آزادانه هزینه های عظیمی انجام می دهد. با کاهش درآمد دولت باید میان برنامه تجدید تسلیحاتی و قطع پرداخت های رفاهی نوعی تعادل ایجاد کند.
در نهایت تحریم ها دارای تاثیراتی بوده اند چون سرمایه گذاری غربی ها در روسیه به مدت نامحدودی متوقف شده است. در واقع شرکت ها به خاطر ترس از تاثیرگذاری منفی بر تحریم های آینده اقداماتی را که هنوز قانونی هستند را هم متوقف کرده اند. در همین راستا قراردادهایی در زمینه تحویل نفت در آینده لغو یا تعلیق می شوند.
با این که اقتصاد روسیه خرد شده و مطمئناً در حال تنزل است، اما فرو نخواهد پاشید. روسیه هنوز منابع طبیعی اش را از دست نداده است. انتظار می رود با ادامه کاهش ارزش روبل، تلاش ها برای استخراج بیشتر از معادن طلا، الماس و پلاتین افزایش یابد و با استفاده از آنها ذخایر ارزی نیز بیشتر شوند. انرژی همچنان کارتی پنهان در بازی است. با وضعیت روابط میان اتحادیه اروپا و روسیه تلاش اروپایی ها برای تعدیل قیمت انرژی داخلی و خارجی روسیه راه به جایی نخواهد برد. در گذشته صنایع روسی از توانایی عرضه ارزانتر انرژی به نقاط مختلف جهان سود می بردند.
افراد نزدیک به پوتین هماند دیمیتری روگوزین، معاون نخست وزیر امیدوارند که این بحران موجب به وجود آمدن فرصت هایی شود. با گران تر شدن واردات از اروپا آنها امیدوارند که تلاش ها برای صنعتی شدن مجدد به ثمر بنشیند و این مسئله باعث فشار به اقتصاد اروپایی ها شود. در حال حاضر ما شاهد یک آزمون جدی برای مشروعیت دولت روبه رو هستیم، آیا مردم حاضرند برای دستیابی روسیه به ابرقدرت شدن فقیرتر شوند؟
* استاد مطالعات امنیت ملی در کالج جنگ دریایی و نویسنده کتاب «سیاست خارجی روسیه: منافع، جهت ها و بخش ها»
