رمزگشایی از یک راز سر به مُهرِ جنگ اوکراین

فرارو-نشریه "اکونومیست" در گزارشی ضمن پرداختن به طرح گمانه زنی های مختلف در مورد شمارِ واقعی تلفات ارتش روسیه در میدان های جنگ اوکراین، سعی کرده به رمزگشایی از این پرسش اساسی بپردازد که واقعا تلفات نیروهای نظامی روسیه در چهارچوب جنگ اوکراین چقدر است؟ آیا آنگونه که منابع اطلاعاتی غربی(و البته اوکراین) اعلام می کنند، روس ها از شمار قابل توجهی از تلفات نیروهای خود چه در قالب افراد کشته شده، و چه مجروحان رنج می برند؟ یا اساسا آنچه جریان های سیاسی و رسانه ای غربی در این رابطه عنوان می کنند را بایستی در قالب جنگ روانی و تبلیغاتیِ غرب علیه روسیه ارزیابی کرد که هدف نهایی آن شکست دادن این کشور با استفاده از ابزارها و حربه های مختلف در میدان جنگ اوکراین است؟

نشریه اکونومیست در این رابطه می نویسد: «از سال 1816 میلادی تاکنون، میانگین کشته شدن افراد(نظامیان) در جنگ‌های مختلف، روزانه 50 نفر بوده است. با این حال، جنگ اوکراین، جنگِ خونین تری به نظر می رسد. در روزهای اخیر "ویلیام برنز"، رئیس سازمان سیا، "ریچارد مور" رئیس سازمان جاسوسی MI6 و همچنین "میک ماران" رئیس سرویس اطلاعات خارجی استونی، همگی گفته اند که چیزی در حدود 15 هزار نظامی روسی از زمان آغاز جنگ اوکراین در تاریخ 24 فوریه سال جاری میلادی کشته شده اند.

این میزان کشته بدان معناست که روزانه 100 نظامی روسی در میدان های جنگ اوکراین جان خود را از دست داده اند. مقام های اوکراینی اخیرا گفته اند که نرخ کشته شدن نظامیان آن ها در میدان های جنگ نیز نزدیک به همین تعداد و حتی در برخی مواقع بدتر بوده است. "پُل پاست" از دانشگاه شیکاگو می گوید: "انتظار من این است که جنگ اوکراین از بسیاری از ضرب الاجل ها و خط قرمزهای جنگ های بزرگ اروپایی(غیر جهانی) نظیر جنگ فرانسه و پروس در 1871-1870، فراتر رود(از حیث تلفات نیروهای نظامی)". با این حال در این نقطه باید پرسید که چگونه میزان تلفات کشورها را در میدان های جنگ تخمین می زنند؟

تلفات نیروهای نظامی در میدان های جنگ به دو دسته عمده تقسیم بندی می شود: آن هایی که در میدان جنگ کشته می شوند، و آن هایی که زخمی می شوند و برخی از آن ها نیز بعدا می میرند. آن هایی که اسیر شده و یا مفقود می گردند، به نحو جداگانه ای مورد شمارش قرار می گیرند. برخی ارزیابی ها از تلفات روس ها در جنگ اوکراین صرفا پرسنل ارتش را پوشش می دهند و آن ها را مد نظر قرار می دهند. برخی دیگر از ارزیابی ها و تخمین ها در برگیرنده نیروهایِ روس گاردیا(گارد ملی روسیه)، اف اس بی(سازمان اطلاعاتی روسیه) و دیگر نیروهای نظامی وابسته به روس ها مانند نیروی هوایی VDV می شود که در همان مراحل اولیه جنگ اوکراین، نابود شدند. البته که برخی نیروهای وابسته به روس ها در جمهوری های لوهانسک و دونتسک و یا دیگر نیروهای نزدیک به ارتش روسیه در شرق اوکراین نیز هستند که آن ها هم در جنگ اوکراین حضوری فعال دارند.

به گزارش فرارو، مقام های آمریکایی فکر می کنند که چیزی میانِ 15 تا 20 هزار روسی از گروه ها و بخش های مختلفِ وابسته به سازوکارهای نظامی روسیه از زمان آغاز جنگ اوکراین جان خود را از دست داده اند. روز 29 ژوئن سال جاری میلادی، "بن والاس" وزیر دفاع بریتانیا گفت که 25 هزار روسی در میدان های جنگ اوکراین کشته شده اند.

در واقع، رئیس سازمان سیا پایین ترین تخمین از کشته شدنِ نیروهای روسی در جنگ اوکراین(15 هزار نفر) و وزیر دفاع بریتانیا نیز بالاترین میزان(25 هزار نفر) را ذکر کرده اند. تلفات اوکراین تا تاریخ 19 جولای سال جاری میلادی، 38 هزار و 500 نفر اعلام شده است. اگرچه باید توجه داشت که به نفع اوکراینی هاست اگر آمارهای بالایی را از تلفات خود اعلام کنند. زیرا از طریق آن می توانند جهان و به طور خاص روسیه را تحت فشار قرار دهند. روز 19 جولای، "الکسی رازینکوف" وزیر دفاع اوکراین ادعا کرد که 11 هزار روسی فقط در میدان های نبردِ Severodonetsk و Lysychansk جان خود را از دست داده اند.

این طیف متنوع از ارائه آمارها در مورد تلفات روس ها در جنگ اوکراین به خوبی نشان می دهد که تخمین زدنِ میزان تلفات یک کشور دیگر در میادین نبرد، صرفا کاری توام با حدس و گمان و عاری از دقت صد در صدی است. در این رابطه یک مقام غربی می کوید: "این اقدام، یک رویه علمیِ دقیق نیست". جزئیاتِ مرتبط با تخمین تلفات کشورها، عمدتا طبقه بندی محرمانه می شوند با این حال، تحلیلگران ابزارهای مختلفی در اختیار دارند تا دست به تخمین در حوزه مذکور بزنند.

یکی از حربه ها جهت تخمین زدنِ درست تلفات نیروهای روسی در میدان جنگ اوکراین، استفاده از داده هایی است که مامورانی در داخل دولت روسیه آن ها را به بیرون ارسال می کنند و یا رهگیری ارتباطات واحدها و یگان‌های مختلف روسی است(در واقع در این چهارچوب، از اطلاعات خودِ روس ها استفاده می شود). با این حال باید توجه داشت که حتی این قبیل اطلاعات نیز می توانند تحریف شده باشند. مقام های غربی فکر می کنند که حتی خودِ پوتین نیز اطلاعات درستی از اینکه تا چه اندازه عملیات نظامی روسیه در خاک اوکراین بد پیش می‌رود، ندارد و در این رابطه به او هم اطلاعات دقیقی داده نمی شود.

یک راه دیگر جهت کسب یک ارزیابی دقیق تر از میزان تلفات نیروهای روسی در میادین نبرد، تکیه به گزارش‌های نیروهای اوکراینی است. اگرچه که وقتی نبردها عمدتا موشکی و توپخانه ای هستند، در مقایسه با نبردهای نزدیک و تن به تن، دستیابی به تخمین های واقع بینانه و دقیق چندان محتمل به نظر نمی رسد.

راه سوم در این رابطه، کسب یک ارزیابی در مورد تلفات نیروهای نظامی در میدان های نبرد از طریق تجهیزات تخریب شده است که در این زمینه می توان از همه چیز، از تصاویر منتشر شده در شبکه های اجتماعی تا تصاویر ماهواره ای را مورد استناد قرار دارد. در این زمینه بایستی یک اطلاع و دانش قبلی که مثلا چه تعداد نظامی روسی در یک خودروی زرهی حضور دارند و یا یک واحد خاص نظامی را تشکیل می دهند، در اختیار داشت. با این حال، در تمامی این ارزیابی‌ها، امکان وقوع خطا زیاد است و عدم قطعیت های قابل توجهی نیز وجود دارد.

کسب آماری دقیق در مورد مجروحان جنگی، کاری به مراتب سخت تر است. البته که به دست آوردن یکچنین آماری، ضروری نیز است زیرا کارآمدیِ یک ارتش صرفا به این نکته که چه میزان از سربازانش می میرند بستگی ندارد(مساله ای که متعاقبا تضعیف آن ارتش را به دنبال دارد)بلکه همچنین به این نکته نیز ارتباط پیدا می کند که چه میزان از نیروهایش خارج از حوزه اقدام و عمل هستند. تا حدی با نظارت و رصد بر بیمارستان های محلی، ذخایر خون و دیگر شاخص های درمانی می توان در این رابطه اطلاعاتی را کسب کرد. به طور معمول، تحلیلگران به این نکته اشاره می کنند که سربازان به نسبتی مشخص در مقایسه با افراد کشته شده، نرخِ جراحت را در میدان‌های جنگ به ثبت می رسانند

نسبتِ نرخ افراد مجروح به کشته شده، در شماری از جنگ های مشخص

با این همه یک سوال پیش می آید که کدام نرخ را بایستی مبنای کار و محاسبه قرار داد؟ در جنگ های جهانی اول و دوم، نرخ میانگین برای ارتش آمریکا "سه به یک" بود(به ازای هر سه مجروح، یک کشته به ثبت رسیده است). با این حال، این نرخ در طول قرن بیستم تغییر پیدا کرد. بر اساس تحقیقات دانشگاه مینه سوتا، نرخ جراجت به مرگ و میر در میدان های جنگ در عصر پسا جنگ جهانی دوم افزایش یافته است(به تصویر بالا بنگرید).

دلیل اصلی این موضوع نیز این است که سربازان با سلامتی بیشتر و تجهیزات حفاظتی بهتری عازم میدان های جنگ می شوند و البته در میادین نبرد نیز به محض مجروح شدن، خیلی زود به مراکز درمانی برده می شوند و مراقبت های پزشکیِ بهترین را دریافت می کنند.  

در این راستا مثلا جنگی که در سال 1860 اتفاق می افتاد و 1200 کشته به همراه داشت، انتظار می رود که در سال 1980 با 800 کشته رخ داده باشد. در رابطه با مجروحان جنگی و اینکه احتمال دارد برخی از آن ها پس از اندک مدتی از زخمی شدنشان، جان دهند اما به اشتباه در شمار مجروحان به حساب آیند، در دوران مدرن مبنای کار همان 60 دقیقه طلایی پس از مجروح شدنشان لحاظ می شود. اگر دراین مدت زمانی، افراد را بتوان نجات داد، آن موقع آن ها در شمار مجروحان محاسبه می شوند.

در این راستا، یک سوال اساسی این است که شاخص هایی که تا به اینجا ارائه کردیم، گویای چه واقعیت هایی در مورد روسیه و تلفات آن در قالب جنگ اوکراین هستند؟ آمریکا در قالب جنگ های عراق و افغانستان، استفاده گسترده ای را از هلی کوپتر جهت ارائه خدمات درمانی هوایی انجام داد. در این چهارچوب، وقتی در جنگی نظیر جنگ اوکراین شاهد آن هستیم که شمار قابل توجهی از هلی کوپترها هدف قرار می گیرند، کارِ تخمین زدن تلفات و مجروحان بسیار سخت تر می شود.

در عین حال باید توجه داشت که بخش درمانی ارتش روسیه، از توسعه کمتری در قیاس با کشورهای غربی برخوردار است. این مساله موجب می شود تا نیروهای روسیِ زخمی در میدان های جنگ، عمدتا در وقت طلایی پس از مجروحیتشان، کمک های لازم را دریافت نکنند و به بیمارستان هایی که در نزدیکی میدان های نبرد وجود دارند منتقل شوند و همین مساله احتمال بالا رفتن نرخ مرگ و میر سربازان در میدان های جنگ را افزایش می‌دهد.

در این راستا شاهد بوده ایم که روسای سازمان سیا و سازمان اطلاعات خارجی استونی تاکید کرده اند که روسیه در قابل جنگ اوکراین، سه برابر نیروهایش که کشته شده اند، شاهد مجروح شدنِ نظامیانش بوده است. البته که این موضع گیری با اسناد و شواهد ارائه شده از سوی اوکراین نیز تا حد زیادی همخوانی دارد. در این راستا باید در نظر داشته باشیم که عملا بر اساس ارزیابی های آمریکا و استونی، تاکنون چیزی قریب به 60 هزار نیروی رسمی(چه در قالب کشته شدگان و چه مجروحان جنگ)، از میادین جنگ اوکراین خارج شده اند(بر اساس نسبتِ به ازای هر یک کشته، سه مجروح).

در عین حال مثلا اگر بخواهیم ارزیابی های وزیر دفاع بریتانیا "بن والاس" را ملاک قرار دهیم، این بدان معنا خواهد بود که تاکنون چیزی در حدود 100 هزار نیروی روسی از میدان های جنگ اوکراین خارج شده اند. اگر ارزیابی های اوکراین را ملاک قرار دهیم، این میزان به بیش از 125 هزار نفر افزایش می یابد. البته که در این رابطه شماری از ناظران و تحلیلگران می گویند که اگر قرار باشد ارزیابی های دست بالا را ملاک قرار دهیم، این مساله اساسا به این معنا می باشد که جنگ اوکراین بایستی خیلی وقت قبل به دلیل کمبود نیروی انسانی روسیه در میدان های جنگ خاتمه پیدا می کرد.

با این همه، تلفات قابل توجه نیروهای روسی در قالب جنگ اوکراین نشان می دهد که چرا بسیاری از گردان های روسی به شدت ضعیف هستند؟ چرا پیشروی آن ها در دونباس بسیار کُند بوده است؟ و چرا اساسا ارتش روسیه اکنون در حال جمع آوری و آماده باشِ گردان های ذخیره خود در اقصی نقاط روسیه است؟ در این میان اگر نیروهای اوکراینی دست به ضدحملات گسترده ای علیه نیروهای روسیه مثلا در استان خُرسون جنوبی بزنند، احتمال اینکه وضعیت نیروی انسانی ارتش روسیه در قالب جنگ اوکراین بد تر شود کاملا وجود دارد. در این راستا گزارش های متعددی نیز از تلفات قابل توجهِ درجه داران ارتش روسیه در قالب جنگ اوکراین منتشر می شود. مساله ای که البته در نوع خود موضوع "نظم" در چهارچوب ارتش روسیه و نبرد آن در جنگ اوکراین را با چالش‌هایی جدی مواجه می سازد.

با این همه، ولادیمیر پوتین هنوز خیلی خوش شانس است که انتقادات جدی در داخل خاک روسیه به وی نسبت به وضعیت نَه چندان مساعد تلفات نیروهای روسی در قالب جنگ اوکراین انجام نمی شود. در این راستا، رئیس سازمان جاسوسی MI6 انگلستان می گوید که عمده افراد کشته شده ارتش روسیه در قالب جنگ اوکراین، جزوِ طبقات متوسط و اهل شهرهایی نظیر سنت پیترزبورگ یا مسکو نبوده اند. آن ها افراد فقیر و ضعیفی هستند که در مناطق روستایی روسیه سکونت دارند. آن ها از خانواده ها و طبقات یقه آبیِ روسی هستند که به منطقه سیبری تعلق دارند. آن ها همچنین به نحو نامتناسبی از اقلیت های قومی هستند و همین مساله عملا موجب شده تاکنون مساله تلفات نیروهای روسی در قالب جنگ اوکراین به یک مخمصه تمام عیار برای پوتین تبدیل نشود.»